‘රටක් මැතිවරණ ප්‍රතිඵල මත පමණක් රැඳී සිටිනවා නම් එතැන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් නැහැ’ – ඉලිෆ් ෂිෆාක්

‘මනුස්සයෙක් කියන්නෙම දේශපාලන සත්වයෙක්’

‘‘ ‘මං කිසිම දේශපාලන දැක්මක් නැති කෙනෙක්, මං ලියන්නේ මං කැමති කතා විතරයි‘ යන්න අද වෙද්දි ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට මරු පහරක් එල්ල වෙලා තියෙන රටවල් වන තුර්කිය, පාකිස්ථානය, ඊජිප්තුව, වෙනිසියුලාව, පිලිපීනය (මේ ලැයිස්තුවට තවත් රටවල් එක්විය යුතුයි) වගේ රටක් නියෝජනය කරන ලේඛකයෙකුට කොහොමටවත් කියන්න බැහැ.

මම ස්ත්‍රීවාදිනියක්. අපට පෙර ස්ත්‍රීවාදී ව්‍යාපාරයට සම්බන්ධ වූ අය කියාදී තිබෙන්නේ දේශපාලනය කියන්නේ හුදෙක් දේශපාලන පක්ෂ, දේශපාලඥයින් හෝ පාර්ලිමේන්තුව යන්න පමණක් නොවන බවයි. දේශපාලනය මේ සීමා මායිම් ඉක්මවා යනවා. බලය අතර තියෙන සම්බන්ධතාව තියෙන ඕනෑම තැනක දේශපාලනයත් තියෙනවා. මනුස්සයෙක් කියන්නෙම දේශපාලන සත්වයෙක්. මේ වගේ පුළුල් පරාසයක් ඇතුළේ දේශපාලනය කියන්නේ මොකක්ද කියලා අර්ථගන්වද්දි කිසිම කෙනෙකුට දේශපාලනික සත්වයෙකු නොවී ඉන්න බැහැ. මගේ නිර්මාණ ඇතුළේ දේශපාලනික ප්‍රශ්න තියෙනවා. මේ වගේ ප්‍රශ්න නගන්න මං බොහොම කැමතියි. යම්කිසි ලේඛකයෙකු මේ ප්‍රශ්න වලට උත්තර දෙන්න නැත්නම් බණ දේශනා කරන්න, උගන්වන්න උත්සහ ගන්නවා නම් ඒ වගේ කෙනෙකුට මං කොහොමටවත් කැමති නැහැ. පාඨකයා මේ ගැන ප්‍රශ්න කරන තැනට පොළඹවාලීම ලේඛකයාගේ කාර්යය වී තිබෙනවා.‘‘

‘තුර්කියේ ඒකාධිපති ආණ්ඩුවක් ගොඩනැගුණත් මං ඒ ගැන කම්පාවෙන්නේ නැහැ’

ඉලිෆ් ෂිෆාක් ලේඛිකාවක මෙන්ම කාන්තා අයිතීන් පිළිබඳ හඬනගන්නියකි ද වන අතර තුර්කි පවුලකට දාව ප්‍රංශයේ දී හැදී වැඩුණු ඇය මේ වනවිට 47 හැවිරිදි වියේ පසුවනවා. Three Daughters of Eve, The Gaze, The Bastard of Istanbul, The Forty Rules of Love: A Novel of Rumi, Honour, The Architect’s Apprentice ඉලිෆ් රචනා කළ කෘති අතරින් කීපයකි.

තුර්කි හා ඉංග්‍රීසි බසින් ලේඛනයේ නිරත වන ඇගේ නවකතා හා ලේඛනයන් භාෂා 49 කට අධික ගණනාවකට පරිවර්තනය වී තිබෙනවා. Chevalier de l’Ordre des Arts et des Lettres සම්මානයෙන් ද ඉලිෆ් පිදුම් ලබා තිබෙනවා.

ඉලිෆ් රචනා කළ Three Daughters of Eve නම් නවකතාවට පදනම් වී තිබෙන්නේ තුර්කියේ ඇතිදැඩි වන තරුණියක වන පෙරි නෙල්බන්ටොග්ලු මුහුණදෙන ජීවන අත්දැකීම්ය. පුද්ගල අනන්‍යතාව, ලිංගිකත්වය, විශ්වාසයන් හා තුර්කියේ අනාගතය ගැන මේ නවකතාව හරහා ඇය ප්‍රශ්න කර සිටිනවා. පෙරීගේ පියා වන මන්සූර් අනාගමික, හේතුවාදියෙකු ලෙස දිවිගෙවන තැනැත්තෙකු වුවද ඔහු ඒකාධිපති ආණ්ඩුවට සහයෝගය ලබාදෙනවා. තුර්කියේ ජීවත්වෙන බහුතරයක් පිරිමි මන්සූර් වැන්නන්දැයි යන පැනයට පිළිතුරු ලෙස ඉලිෆ් පවසන්නේ,

ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ඇති තැන හා නැති තැන මිනිස්සු කතා වෙන්නේ මොනවද ?

‘‘තුර්කියේ ඒකාධිපති ආණ්ඩුවක් ගොඩනැගුණත් මං ඒ ගැන කම්පාවෙන්නේ නැහැ. අපිට වුවමනා වෙන්නේ සත්‍යවාදී හා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට අනුව ක්‍රියාත්මක වන පාලනයක්. මේ කෘතියේ ඉන්න මන්සූර්ට මං අනුකම්පා කරනවා. ඔහු බොහොම දුකෙන් ජීවත්වෙන මිනිහෙක්. ඔහුගේ පවුල අසාර්ථකයි, පවුලේ උදවිය තැන තැන විසිරිලා නිසා මේ දුක තවත් වැඩියි. නමුත්, තමන්ගේ දුවට අසීමිතව ආදරේ කරන මේ තාත්තා තමන්ගේ මෝටර් රථය විකුණන්නේ ඇයට හොඳ අධ්‍යාපනයක් ලබාදීමේ අරමුණෙනුයි.

ඔහු තමන්ගේ රට ගැනත් බොහොම දැඩිව හිතපු කෙනෙක්. තුර්කියේ ඉන්න ලෝකායතවාදීන් මේ මොහොතේ දැඩි පීඩනයෙන් ජීවත්වෙන අන්දම මං දකිනවා. සියලු දේ වෙනස් වෙන බව ඔවුන් දන්නවා.

මුස්ලිම් ලෝකයේ ආදර්ශමත් රාජ්‍යයක් වශයෙන් තුර්කිය කාලයක් සම්භාවනාවට පාත්‍ර වුණේ බටහිර වටිනාකම් සමග සමපාත වීමට හැකි බවට පැවති බලාපොරොත්තුව හේතුවෙනුයි. නමුත්, හිටිහැටියේම මේ ආකෘතිය කඩා වැටීම අතිශය කටුක අත්දැකීමක් වුණා.

ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පාලනයක් ඇතුළේදී මිනිස්සු කන බොනවිටදී කතාවෙන්නේ ‘මගේ දුවට මොකද වුණේ‘ කියලා.

ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය නැති විටදී මිනිස්සු කද්දී, බොද්දී කෑගහන්නේ ‘මගේ රටට මොකද වුණේ‘ කියලයි. තුර්කියේ තියෙන මනෝභාවය ඒකයි. පෙරීගේ තාත්තා වගේ වුණු උගත් මිනිස්සු තාර්කිකත්වය ගැන විශ්වාස කළා, බුද්ධිමත් උගත් පිරිස නිසා ඔවුන් ජීවත්වුණු ඒ සමාජය ආලෝකමත් වී තිබුණා, මේ හේතුව නිසාම ඔවුන් කිසිම අපහසුවකින් තොරව ජීවත් වුණා. ඔවුන් රටේ ඉතිහාසය වගේම අස්ථායිතාව ගැනත් හොඳින් දැනගෙන හිටියත් ඒ බව විශ්වාස කළේ නැහැ. ඒකාධිපතිවාදයට මග පෙන්වන්න හැකිවෙන්නෙත් මේ අවිශ්වාසයටම බව මතක තබාගත යුතුයි.‘‘

‘තුර්කි ජාතිකත්වයට නිග්‍රහ’ කළ බවට චෝදනා ලැබූ ලේඛිකාව

ලේඛකයෙකු වීම අතිශය භයානක ඉරණමකින් ජීවිතය කෙළවර කරවන තුර්කියේ පාලන තන්ත්‍රය වරෙක අධිකරණය හමුවේ ඉලිෆ්ට චෝදනා එල්ල කරන්නේ ඇය ‘තුර්කි ජාතිකත්වයට නිග්‍රහ‘ කළ බව පවසමිනුයි. මෙවැනි පාලනාධිකාරියක් තුළ ලේඛනය මෙන්ම ලියන වචන ද වැදගත් වනවා නොවේදැයි සම්මුඛ සාකච්ඡාවකදී ඇගෙන් ප්‍රශ්න කළ අවස්ථාවේදී පවසන්නේ,

තුර්කියේ ලේඛන සංස්කෘතිය පිරිමින්ගේ පාලනය යටතේ පවතින පසුබිමක පාඨකයින් වැඩි ප්‍රමාණයක් වෙන්නේ කාන්තාවෝ

‘‘මෙතැන පරස්පර බවක් තියෙනවා. භාෂණයේ හා ප්‍රකාශනයේ නිදහස නැති රටවලදී අන් කිසිවකට වඩා වචන වැදගත් වෙනවා වගේම ඒවා හිටිහැටියේ අතුරුදහන් වෙන්නෙත් නැහැ. තුර්කියේ ලේඛන සංස්කෘතිය පිරිමින්ගේ පාලනය යටතේ පවතින පසුබිමක පාඨකයින් වැඩි ප්‍රමාණයක් වෙන්නේ කාන්තාවෝ. පිරිමින්ට වැඩියෙන් කාන්තාවෝ පොත් කියවනවා. පිරිමි ලියනවා – කාන්තාවෝ කියවනවා.

මේක වෙනස් වෙනවා දකින්න මං කැමතියි. ඒ වගේම පොත් කියවන බොහෝ පාඨකයින් ඒ කෘතියට කැමති නම් එය ඔවුන්ගේ මිතුරෝ, මාමලා, නැන්දලා සමග වගේම විදේශ රටවල ඉන්න මිතුරන් සමගත් හුවමාරු කරගන්නවා. පොතක එක් පිටපතක් අඩුම තරමේ පාඨකයෝ 5 දෙනෙකු වත් පරිශීලනය කරන බව මා දැක තියෙනවා. තුර්කියේ තියෙන පොත් ගැන ප්‍රචාරය මිනිස්සු කටින් කට කියනවා, පොතක් ගැන දක්වන අදහස අතිශය වැදගත් වෙනවා. ලේඛකයෝ විදියට මේ අදහස් හා ප්‍රතිචාර අතිශය සංවේදී වෙනවා වගේම අපව පොළඹවන කාරණයක් බවටත් වෙනවා, නමුත්, මෙහි තියෙන අඳුරු පැත්ත වෙන්නේ නිදහසට හා කලාවට කිසිදු ගෞරවයක් හිමිනොවීමයි.

නවකතාවක්, කවියක් නැත්නම් සම්මුඛ සාකච්ඡාවක් කළ පලියට ආණ්ඩුවේ බලපෑම් වලට ලක්වෙන්න සිද්ධ වෙනවා. හැම ලේඛකයෙකුම මේ ඉරණම ගැන දැනුවත් වී ඉන්නවා වගේම ස්වයං වාරණයත් තුර්කිය පුරා පුළුල්ව පැතිරෙනවා. මේ බව මගේම ලේඛන තුළ පවා ප්‍රබලව දැනෙනවා. ප්‍රබන්ධ නොවන ලිපි ලේඛන රචනා කරද්දි මගේ වාක්‍ය ගැන පවා අතිශය සැලකිලිමත් වෙන්න සිද්ධවෙනවා. මං නවකතාවක් රචනා කරද්දි ඒ ලෝකයේ ජීවත්වෙනවා, ඒ ලෝකය වෙනස් විදියේ ලෝකයක්. මේ කතන්දර ලෝකය ඇතුළේ මට හැකි උපරිම කාලයක් ජීවත්වෙන්න උත්සහ ගන්නවා.‘‘ යන්නයි.

රටකට ඕන කොහොම පාලනයක්ද ? 

ස්ත්‍රීවාදිනියක හා ලේඛිකාවක ලෙස ඉලිෆ් නිරන්තරයෙන් ප්‍රශ්න කර සිටින කාරණය වන්නේ රටකට අවශ්‍ය කුමනාකාරයේ පාලනයක් ද යන්නයි. දේශපාලන සත්වයන් ලෙස අපට ද මේ ප්‍රශ්නයෙන් පලා යා නොහැක. ඉලිෆ් පවසන මේ කාරණය යළි යළිත් අපට සිහිපත් කරදෙන්නේ කුමක්ද ?

‘‘ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය කියන්නේ මල් ඇතිරූ මාවතක් නොවෙයි, මේක ඇතුළෙත් ප්‍රශ්න රාශියක් තියෙනවා. නමුත්, මිනිස්සු විදියට තෝරාගත හැකි හොඳම පාලනය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයයි. අප ලිබරල් බහුත්ව ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් කරා යා යුතු වෙනවා. නමුත්, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ප්‍රතික්ෂේප කරදැමුවොත් දැවැන්ත විනාශයකින් එය අවසන්වීමට ඉඩ තියෙනවා.

‘අපිට ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ගැළපෙන්නේ නැහැ. සමහරවිට අපිට ගැළපෙන්නේ සිංගප්පූරු ආකෘතියේ පාලනයක්. අපිට බොහොම බලසම්පන්න පාලකයෙකු ඉන්න ඕන. අතිදියුණු තාක්ෂණය වගේම හොඳ ආර්ථිකයක් අපිට තියෙන්න ඕන‘ කියන අය තුර්කියේ ඉන්නවා. සමහරවිට බටහිර ලෝකයේදී අධ්‍යාපනය ලැබූ අය පවා මේ කතාව කියනවා. Three Daughters of Eve කෘතියේදී පවා මං මේ කාරණාව අවධානයට ලක්කළා. ඇත්තටම මේ කතා අහද්දි මට දැනෙන්නේ දැඩි කනස්සල්ලක්. මැදපෙරදිග කලාපයේදී ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය බිඳවැටෙන්න විවිධ හේතු බලපානවා.

නමුත්, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ඇතුළේ මිනිස් අයිතිවාසිකම්, භාෂණයේ හා ප්‍රකාශනයේ නිදහසට ලැබෙන තැන ගැනත් කතා කළ යුතුමයි. මේ දේවල් මෙහෙම වුණොත් ලෝකය අඳුරෙන් අඳුරට යාවි. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය හා බහුතර කැමැත්තට ඉඩදීම ගැන අපිට තුර්කියෙන් බොහොම වැදගත් පාඩම් ඉගෙනගන්න හැකියි.

රටක් ඇතුළේ ජනමත විචාරණ, නිරන්තර මැතිවරණ පවත්වන්න පුළුවන්. නමුත්, මේ දේවල් ඇතුළේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය විදහා දක්වන පද්ධතියක් තියෙනවද ?

රටක් ඇතුළේ ජනමත විචාරණ, නිරන්තර මැතිවරණ පවත්වන්න පුළුවන්. නමුත්, මේ දේවල් ඇතුළේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය විදහා දක්වන පද්ධතියක් තියෙනවද ?. නීතියේ ආධිපත්‍යය, බලය බෙදීම, නිදහස් හා විවිධත්වයෙන් යුතු මාධ්‍ය, ස්වාධීන ශාස්ත්‍රාල, කාන්තා අයිතීන්, LGBT ප්‍රජාවේ අයිතීන්, සුළුතර අයිතීන් මේ කිසිදෙයක් නැතිව රටක් ජනමත විචාරණ විතරක් පවත්වනවා නම්, මේ කිසිදෙයක් නැතිව මැතිවරණ ප්‍රතිඵල මත පමණක් රැඳී සිටිනවා නම් එතැන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් නැහැ. එතැන තියෙන්නේ බහුතර කැමැත්තට ඉඩදීමක් පමණයි. ඒ බහුතර කැමැත්ත – ඒකාධිපතිවාදය බවට පත්වෙන්නේ තියෙන්නේ තවත් පියවර කීපයක් පමණ යන වගත් සිහිපත් කළයුතුමයි‘‘

සටහන – වින්ධ්‍යා ගම්ලත්